Niejednokrotnie słyszałam, że dieta matki karmiącej ma duży wpływ na jakość jej mleka. Że jej mleko jest np. „chude”, ma mało witamin, białka, jest jak woda etc. Jednym z pierwszych błędów jest ocenianie jakości mleka kobiecego na podstawie np. jego barwy, czy tego jak często dziecko jest głodne. Nic bardziej mylnego.
W tym artykule dowiesz się:
- czy mleko mamy wystarcza dziecku?
- czy dieta matki karmiącej wpływa na jakość mleka?
- na jakie składniki odżywcze należy zwrócić uwagę aby uniknąć możliwych niedoborów
- a także będziesz mogła pobrać „małą ściągę” produktów, które powinny znaleźć się w Twojej diecie
CZY MLEKO MAMY WYSTARCZA?
Nie bez przyczyny wyłączne karmienie dziecka piersią przez pierwsze 6 miesięcy jego życia jest uznawane za „złoty standard” żywienia noworodków i niemowląt.
Odpowiadając więc na pytanie. Tak, mleko mamy wystarcza. Jest ono źródłem wszystkich niezbędnych składników odżywczych i substancji bioaktywnych potrzebnych do prawidłowego rozwoju dziecka w pierwszym półroczu życia.
Skład mleka matki jest zmienny w różnych okresach laktacji, fazach karmienia. Zależy też od czasu trwania ciąży (mleko mam wcześniaków ma inny skład niż mleko u kobiet, które urodziły w terminie) oraz diety mamy, choć w mniejszym stopniu. To o czym powinnyśmy pamiętać, to fakt, że skład mleka każdej kobiety jest inny, różni się koncentracją składników odżywczych. To, ale również inne czynniki, jak na przykład zdolność piersi do magazynowania mleka, czy szybkość opróżniania żołądka dziecka determinują fakt, że niektóre dzieci najadają się szybciej, a inne wolniej.
Niezależnie od tych czynników, w większości przypadków dziecko otrzymuje wraz z mlekiem mamy wszystko to co niezbędne do prawidłowego rozwoju.
CZY DIETA MATKI KARMIĄCEJ WPŁYWA NA JAKOŚĆ MLEKA?
Dieta mamy w niewielkim stopniu ma wpływ na skład mleka. To niezbyt pocieszające, ale jej niewłaściwa, niedoborowa dieta w pierwszej kolejności odbija się na jej własnym zdrowiu. Dopiero w momencie, kiedy jest ona niedożywiona, wpływa to na jakość mleka.
Nie oznacza to jednak, że dieta matki karmiącej nie ma w ogóle znaczenia. Zauważono, że w przypadku niektórych witamin i składników mineralnych, a także kwasów tłuszczowych, ich niedobór w diecie matki znajdował odzwierciedlenie w ich obniżonej zawartości w mleku.
Jest to jednak niewielka grupa, do której należą:
- długołańcuchowe kwasy tłuszczowe, głównie DHA
- witamina A i karotenoidy
- witaminy z grupy B, szczególnie B1, B2, B6, B12
- witamina D3
- witamina C
- selen
- jod
Oprócz tych istotnych dla rozwoju dziecka składników, w mleku mamy może pojawić się również kofeina, czy alkohol. A to co je, wpływa często na smak i zapach jej mleka, zwłaszcza po spożyciu szczególnie intensywnych pokarmów. O ile obecność kofeiny, czy alkoholu w mleku nie jest wskazana. To już fakt, że mleko ma smak i zapach jedzenia nie jest niczym złym. Wręcz przeciwnie, pomaga poznawać dziecku inne smaki jeszcze przed rozpoczęciem rozszerzania diety i tym samym je ułatwić. Dlatego dieta matki karmiącej nie powinna być w żadnym stopniu jałowa i pozbawiona smaku.
DHA
Dieta matki karmiącej wpływa bardziej na skład kwasów tłuszczowych obecnych w mleku, niż na samą zawartość tłuszczu w ogóle. W ostatnich latach zauważono, że sposób odżywiania mamy wpływa na zawartość w jej mleku kwasów z rodziny n-3 (omega-3). Dotyczy to zwłaszcza kwasu dokozaheksaenowego (DHA).
Zawartość DHA w mleku mamy zależy od jej sposobu odżywiania w czasie ciąży i w okresie karmienia piersią. Ponieważ DHA występuje przede wszystkim w rybach morskich i owocach morza, a także w oleju rybim i algach morskich, zarówno kobietom w ciąży, jak i karmiącym piersią zaleca się jego suplementację.
Jak suplementować DHA?
Przyjmuje się, że mama karmiąca piersią (a także kobiety w ciąży) powinna spożywać co najmniej 2 razy w tygodniu ryby i owoce morza oraz dodatkowo suplementować DHA w ilości 200 mg dziennie. W przypadku małego spożycia ryb nawet 400-600 mg DHA dziennie.
Ma to na celu zapewnienie takiej ilości DHA w mleku, żeby była ona wystarczająca dla dziecka przez pierwsze 6 miesięcy jego życia. W pierwszym półroczu życia dziecka nie zaleca się suplementacji DHA. Źródłem kwasu dokozaheksaenowego w diecie niemowląt, które skończyły 6 miesiąc życia nadal powinno być mleko matki (lub mleko modyfikowane) oraz ryby morskie podawane podczas rozszerzania diety. Suplementacje DHA w ilości < 100 mg dziennie zaleca lekarz, kiedy uzna to za konieczne.
WITAMINY
Obecność witaminy A w mleku mamy zależy od jej diety. Jednak na jej obecność w organizmie dziecka wpływa w dużym stopniu jej spożycie oraz suplementacja w czasie trwania ciąży. Spożywając produkty bogate w witaminę A (retinol lub beta-karoten) nie należy mieć większych obaw o jej ewentualne niedobory.
Ilość witaminy C w mleku maleje wraz z jej zbyt małym spożyciem. Zaś rośnie wraz ze wzrostem spożycia produktów w nią bogatych. Jeśli dieta mamy obfituje w warzywa i owoce, z pewnością dostarcza ona dziecku wystarczających ilości tej witaminy wraz z mlekiem.
Niedobory witaminy D występują dość powszechnie w populacji Polskiej. Dlatego jej suplementację zaleca się zarówno mamom karmiącym piersią, jak i niemowlętom. Zgodnie z najnowszymi zaleceniami (z 2018 roku) niemowlęta do 6 miesiąca życia powinny otrzymywać 400 IU dziennie, pomiędzy 6 a 12 miesiącem życia 400-600 IU dziennie, zaś kobiety karmiące piersią 2000 IU dziennie.
WITAMINY Z GRUPY B
Ilość witamin B1 i B2 w mleku matki zależy od jej diety. Jednak warto podkreślić, że występują one tak powszechnie w produktach spożywczych, że niezwykle rzadko obserwuje się ich niedobory. Listę produktów bogatych w witamy B1 i B2 oraz inne składniki odżywcze znajdziesz na końcu artykułu.
Zawartość witaminy B6 w mleku matki zależy w dużym stopniu od jej diety. Niestety niedobory tej witaminy obserwuje się u co trzeciej kobiety w wieku rozrodczym (brak badań przeprowadzonych na kobietach w ciąży i karmiących). Istnieje silny związek pomiędzy dietą mamy a zasobami dziecka karmionego piersią. Niedobór tej witaminy w mleku mamy może mieć długotrwały wpływ na prawidłowy rozwój dziecka.
Stężenie witaminy B12 w mleku matki odzwierciedla bezpośrednio jej spożywanie wraz z dietą. Dzieci mam, u których stwierdza się niedobór tej witaminy także cierpią na niedobory. Dlatego w takich sytuacjach wskazane jest większe spożycie produktów pochodzenia zwierzęcego będących jej dobrym źródłem lub rozpoczęcie suplementacji. Do grupy najbardziej narażonej na deficyt witaminy B12 należą mamy na diecie wegańskiej. Szacuje się jednak, że co druga kobieta w wieku rozrodczym cierpi na niedobory tej witaminy.
SKŁADNIKI MINERALNE
Niedobory jodu są dość powszechne w Polsce pomimo fortyfikowania soli kuchennej w ten pierwiastek. Oprócz ryb morskich i owoców morza, występuje on również w mleku i jego przetworach oraz jajach. Niestety jego ilość jest różna w poszczególnych regionach naszego kraju. Wśród obszarów ubogich w jod (tzw. regiony endemiczne) należy wymienić Sudety, Karpaty, a także okolice Białegostoku.
Niedostateczne spożywanie produktów bogatych w jod przez mamę znajduje odzwierciedlenie w składzie jej mleka. Z kolei jedynym źródłem jodu w diecie dziecka w pierwszych 6 miesiącach życia jest mleko matki i jej zasoby.
Ilość selenu obecnego w produktach spożywczych zależy od jego obecności w środowisku. Niestety Polska należy do krajów ubogich w selen. Zauważono, że ilość tego pierwiastka obecna we krwi niemowlęcia jest ściśle związana z zawartością w mleku matki. Jak dotąd nie jest znany wpływ zbyt małej ilości selenu w mleku mamy na zdrowie dziecka. Nie mniej należy dołożyć wszelkich starań, aby wybierać produkty spożywcze będące jego najlepszym możliwym źródłem.
JAKICH PRODUKTÓW NIE POWINNO ZABRAKNĄĆ W DIECIE MATKI KARMIĄCEJ?
W jakich produktach, znajdziesz witaminę A, C, B6, B12, karotenoidy, jod, selen, czy długołańcuchowe kwasy tłuszczowe? Mam nadzieję, że ta „mała ściąga” będzie przydatna.
| SKŁADNIK | ŹRÓDŁO |
|---|---|
| DHA | ryby morskie i owoce morza*, oleje rybie, algi, fitoplankton morski |
| WITAMINA A | jaja (zwłaszcza żółtko), ryby morskie*, margaryny miękkie, masło |
| KAROTENOIDY | żółto-czerwone owoce i warzywa (marchew, dynia, papryka czerwona, brzoskwinie, morele), suszone morele, suszone śliwki, szpinak, boćwina, kapusta pekińska, natka pietruszki, szczaw, szczypiorek |
| WITAMINA B1 | kasze pełnoziarniste, pieczywo pełnoziarniste, płatki owsiane, otręby pszenne, zarodki pszenne, nasiona roślin strączkowych, kiełki, orzechy, chuda wieprzowina (schab), kalafior, kukurydza, czerwona kapusta, por, szparagi, szpinak |
| WITAMINA B2 | mleko, sery twarogowe, jaja, nasiona roślin strączkowych, chude mięso, zielone warzywa (szpinak, szparagi, kapusta pekińska, natka pietruszki, brokuły, brukselka, fasolka szparagowa) |
| WITAMINA B6 | mięso wołowe, drób, nasiona roślin strączkowych, ryby morskie*, jaja, zarodki pszenne, otręby pszenne, pieczywo pełnoziarniste, kasze pełnoziarniste, warzywa (marchew, brukselka, kapusta) |
| WITAMINA B12 | ryby morskie*, owoce morza*, mleko i jego przetwory, sery twarogowe, jaja, mięso |
| WITAMINA C | warzywa brokuły, brukselka, nasiona roślin strączkowych, kalafior, kalarepa, kapusta, papryka czerwona, papryka zielona, szpinak owoce agrest, grejpfrut, czereśnie, kiwi, porzeczki (zwłaszcza czarne), truskawki, poziomki, suszone owoce |
| JOD | ryby morskie*, woda mineralna z jodem, mleko i jego przetwory, jaja |
| SELEN | ryby morskie i owoce morza*, mleko i jego przetwory, jaja, niektóre warzywa (czosnek, nasiona roślin strączkowych), grzyby, pszenica, kukurydza |
POBIERZ WERSJĘ DO WYDRUKU
Jeśli interesują Cię tematy związane z dietą matki karmiącej, odżywianiem w ciąży lub karmieniem piersią zapraszam do przeczytania moich artykułów.
- Nehring-Gugulska M., Żukowska-Rubik M., Pietkiewicz A. [pod red.]: Karmienie piersią w teorii i praktyce. Podręcznik dla doradców i konsultantów laktacyjnych oraz położnych, pielęgniarek i lekarzy. Medycyna Praktyczna, Kraków 2017, s. 51-57, 499-508
- Szajewska H., Socha P., Horvath A. [i wsp.]: Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci. Przegląd Pediatryczny 2021, 50, s. 1-21
- Jarosz M., Rychlik E., Stoś K., Charzewska J. [pod red.]: Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego 2020
Zdjęcie od Larissa Sampaio z Pixabay
Powiązane: Jak zmienia się mleko matki? — Dietetyk Dominika Kurc