Wegetarianizm jest obecnie jedną z najpopularniejszych diet alternatywnych na świecie. Ten wzrost zainteresowania ma różne przyczyny – zdrowotne, etyczne, ekologiczne. Może się również wiązać z pragnieniem zmiany stylu życia oraz upodobaniami kulinarnymi.
RODZAJE WEGETARIANIZMU
Dieta wegetariańska w swoim pierwotnym założeniu wyklucza jedzenie mięsa, istnieje jednak wiele jej form. Ze względu na rodzaj spożywanych, bądź też wykluczanych produktów można dokonać podziału na trzy główne kategorie. Wyróżniamy laktoowowegetarianizm, weganizm oraz diety pseudowegetariańskie, których kwalifikowanie jako wegetariańskich budzi często wątpliwości.
Laktoowowegetarianizm dopuszcza spożywanie produktów odzwierzęcych – jaj (owowegatarianizm) oraz nabiału (laktowegetarianizm).
Weganizm wyklucza całkowicie spożywanie produktów odzwierzęcych – mięsa, ryb, owoców morza, jaj, nabiału, czy nawet miodu. Wśród bardziej restrykcyjnych odmian weganizmu wyróżniamy:
- witarianizm – oparty tylko na surowych warzywach i owocach, wyklucza wszystkie formy obróbki termicznej powyżej 40°C;
- frutarianizm – polega na spożywaniu jedynie tych warzyw i owoców, które same odpadną od rośliny, a ich spożycie nie przyczynia się do jej śmierci, frutarianie są również zazwyczaj witarianami;
- liquidarianizm – zezwala na spożywanie jedynie surowego jedzenia w formie płynnej;
- sprautarianizm – dopuszcza tylko spożywanie kiełków i nasion.
DIETY PSEUDOWEGETARIAŃSKIE
Diety psedowegetariańskie przez niektórych zaliczane do diet wegetariańskich, stanowią najbardziej różnorodną grupę. Nie można jednoznacznie powiedzieć, że jest polecana ze względów zdrowotnych lub nie. Będziemy tutaj wyróżniać między innymi:
- semiwegetarianizm – wyklucza spożywanie mięsa ssaków, dopuszcza natomiast mięso drobiu, ryby oraz owoce morza;
- pollowegetarianizm – nie pozwala na spożywanie mięsa ssaków oraz ryb, można natomiast spożywać drób;
- fleksitarianizm – zakłada ograniczenie spożycia mięsa w życiu codziennym, dopuszcza je jednak okazjonalnie;
- pescowegetarianizm (ichtiowegetarianizm) – całkowicie wyklucza mięso ssaków i drobiu, dopuszcza spożywanie ryb;
- makrobiotyka – dopuszcza jedynie ryb i owoców morza, mięso ssaków i drobiu jest zabronione;
- insektowegetarianizm – wyklucza całkowicie spożycie mięsa, natomiast dopuszcza niektóre gatunki owadów;
- bretarianizm – wyklucza całkowicie jedzenie uznając, że jest ono szkodliwe dla organizmu, bretarianie żyją dzięki, jak sami to określają, energii światła;
- freeganizm – również czasami zaliczany do tej grupy, choć nie wszyscy freeganie są wegetarianami, pomimo że samo słowo freeganizm wywodzi się od free – wolny, darmowy i veganizm – weganizm. Sama filozofia freeganizmu opiera się na antykonsumpcyjnym stylu życia, nie ma tutaj miejsca na kupowanie produktów spożywczych w sklepie. Spożywa się jedynie takie jedzenie, które ktoś inny wyrzucił do śmieci, mogą to być produkty przeterminowane. Freeganie mogą, ale nie muszą spożywać mięso i inne produkty pochodzenia zwierzęcego.
WEGETARIANIZM – FANABERIA?
Jak to jest z tym wegetarianizmem? Czy to rzeczywiście jedynie fanaberia osób walczących o prawa zwierząt, a jedzenie mięsa jest koniecznością aby zapewnić nam zdrowie?
Otóż nie, wegetarianizm to nie żadne wymysły, już dawno udowodniono, a światowe autorytety to potwierdzają – jest to sposób żywienia zdrowy dla wszystkich grup populacyjnych, poczynając od dzieci, poprzez dorosłych, kończąc na osobach starszych – na każdym etapie życia musimy jednak pamiętać o specyfice danego okresu, potrzebach organizmu, a do tego nieodzowna jest wiedza. Nie można na ślepo stwierdzić, że od jutra przestaje się jeść mięso i wykluczać inne produkty odzwierzęce nie wiedząc jak rekompensować możliwe niedobory żywieniowe.
Wartość odżywcza diet laktoowowegetariańskich jest oceniana bardzo dobrze. Oprócz spożywania roślin dopuszcza się również jaja i nabiał, dlatego ryzyko niedoborów wynikających ze stosowania takiego sposobu odżywiania jest bardzo małe, o ile dieta została oparta na zasadach zdrowego żywienia. Potwierdza to American Dietetics Association. Z kolei w Polsce stanowisko w tej kwestii jest niejednoznaczne, uważa się, że dieta wegetariańska, a w szczególności laktoowowegetariańska jest zdrowa i przy właściwym jej zbilansowaniu może przynieść wiele korzyści, jednak odnosi się to przede wszystkim do osób dorosłych. W żywieniu dzieci Polski Konsultant Krajowy w dziedzinie pediatrii wraz z Zespołem Ekspertów uznają możliwość stosowania diety laktoowowegetariańskiej jako jedynego wariantu wegetarianizmu pod warunkiem jej prawidłowego zbilansowania i monitorowania rozwoju dziecka.
Również dieta wegańska, w jej podstawowej postaci, może być dietą zdrową dla każdego. Nie można jednak zapominać, że znacznie trudniej ją zbilansować, a ryzyko niedoborów żywieniowych jest większe.
ZALETY WEGETARIANIZMU
Dieta wegetariańska może być bezpiecznie stosowana przez wszystkich, wpływa korzystnie na nasze zdrowie.
Jak?
Eliminując z naszego jadłospisu mięso, zwiększając jednocześnie spożycie warzyw i innych produktów roślinnych wpływamy korzystnie na nasz profil lipidowy. Jemy więcej zdrowych tłuszczów, a zatem obniżamy ryzyko rozwoju chorób sercowo-naczyniowych. Większe spożycie błonnika pokarmowego oddziałuje pozytywnie na normalizację naszej masy ciała, dzięki czemu u wegetarian rzadziej obserwuje się nadwagę i otyłość, jak również cukrzycę typu II. Zwiększenie ilości warzyw i owoców w diecie jest dobrą profilaktyką chorób nowotworowych, szczególnie przewodu pokarmowego, płuc i prostaty. Dietę wegetariańską można również stosować w terapii chorób nerek, w kamicy żółciowej i nerkowej. Może ona redukować ryzyko wystąpienia zaparć, rozwoju hemoroidów, czy próchnicy zębów.
ZAGROŻENIA W DIECIE WEGETARIAŃSKIEJ
Żeby jednak nie było tak idealnie, naświetlę Wam też drugą stronę medalu, czyli ewentualne zagrożenia mogące wynikać ze stosowania diety wegetariańskiej.
Źle skomponowana może prowadzić do niedoborów żywieniowych – białka, kwasów tłuszczowych z rodziny n-3, wapnia i witaminy B12 (szczególnie u wegan), a także żelaza, cynku, jodu, selenu, witaminy D oraz witamin B1 i B2. Oprócz zbyt małego spożycia poszczególnych składników, wegetarianizm niesie za sobą ryzyko obniżenia ich biodostępności. Poprzez obecność w produktach roślinnych substancji antyodżywczych, jak na przykład kwas fitynowy, szczawiowy, substancje wolotwórcze, czy nawet polifenole. Zbyt małe spożycie wapnia i witaminy D może przyczyniać się do rozwoju osteoporozy, na co szczególnie narażeni są weganie. Z kolei zbyt małe spożycie witaminy B12 i żelaza może prowadzić do anemii. Istnieją również badania sugerujące, że wegetarianizm u osób młodych może zwiększać ryzyko wystąpienia zaburzeń odżywienia, szczególnie anoreksji.
Jesteś zainteresowana/y innymi moimi artykułami dotyczącymi zdrowego odżywiania? Znajdziesz je tutaj.
- Śliwińska A., Olszówka M., Pieszko M.: Ocena wiedzy na temat diet wegetariańskich wśród populacji Trójmiejskiej. Zeszyty Naukowe Akademii Morskiej w Gdyni, 2014, 86, 133-146
- Śliz D., Folga A.: Dieta wegetariańska – nowa moda czy przepis na leczenie nadciśnienia tętniczego? Kardiologia w praktyce, 2014, 8, 1, 27, 31-33
- Reguła J.: Charakterystyka i ocena wybranych diet alternatywnych. Forum Zaburzeń Metabolicznych, 2013, 4, 3, 115-121
- Rostek A., Zalega T.: Freeganizm wśród młodych polskich i amerykańskich konsumentów. Zarządzanie Innowacyjne w Gospodarce i Biznesie, 2015, 1, 20, 111-129