Dzięki rozwojowi zmysłów w okresie płodowym, dziecko już wówczas może nawiązywać kontakt z matką, najpierw zaczyna funkcjonować zmysł dotyku, potem równowagi, węchu, smaku, słuchu i na końcu wzroku. Na odczuwanie smaku wpływają dwa czynniki, doznania smakowe i zapachowe. Nasz organizm uczy się je poznawać już w życiu płodowym, a w momencie urodzenia są one już w pełni dojrzałe funkcjonalnie.
Wiemy, że w 7 tygodniu rozwoju zarodka powstają kubki smakowe, które w chwili narodzin pokrywają całą powierzchnię języka. Z kolei w 8 tygodniu pojawiają się pierwsze receptory węchowe. Oba zmysły, smak i węch rozwijają się dalej po przyjściu dziecka na świat stymulując rozwijający się mózg.
POZNAWANIE SMAKÓW – SMAK SŁODKI
Z przeprowadzonych badań wynika, że dziecko już w życiu płodowym uczy się doznań smakowych, wiemy, że smak pokarmów spożywanych przez matkę przenika do płynu owodniowego. Pierwszym smakiem, na który dziecko reaguje pozytywnie jeszcze przed narodzinami jest smak słodki. Noworodek rodząc się rozpoznaje zapamiętane w okresie prenatalnym smaki. Podobnie jak płyn owodniowy, tak i mleko matki zawiera charakterystyczną dla jej sposobu żywienia kombinację smaków. Dlatego też karmione przez nią niemowlę rozpoznaje je, o czym świadczą zmiany jego zachowania.
Wszystkie noworodki preferują smak słodki, trwa to do około 4 miesiąca życia.
Określone reakcje dziecka na smaki i zapachy mają charakter odruchów wrodzonych, bezwarunkowych. Zaobserwowano podobne zachowania u dzieci wychowanych w różnych kulturach i rejonach świata. Pewne reakcje są prawdopodobnie ewolucyjną odpowiedzią adaptacyjną na zmienne zasoby żywności w środowisku w przeszłości. Dlatego smak słodki kojarzony w naturze z posiłkami bogatymi w energię może być pierwszym preferowanym przez dziecko.
POZNAWANIE SMAKÓW I STRUKTUR
Okres między 4 a 6 miesiącem życia to czas akceptacji nowych smaków, tzw. okno akceptacji nowych smaków. Między 6 a 12 miesiącem życia dzieci są z kolei wrażliwe na poznawanie nowych konsystencji. Dlatego w tym czasie rozpoczynamy rozszerzanie diety i wprowadzanie produktów stałych. Często dzieci, u których w tym czasie nie rozpoczęto wprowadzania nowych produktów, mają większe trudności ze spożywaniem pokarmów w późniejszym okresie rozwoju.
Akceptacja nowego smaku przez dziecko zależy zasadniczo od dwóch czynników – częstego podawania określonego pokarmu i różnorodności posiłków. Wielokrotne podanie dziecku określonego produktu zmniejsza ewentualne negatywne odczucia oraz poprawia jego rozpoznawalność. To ważne, aby znać te mechanizmy i nie zniechęcać się podczas rozszerzania diety, a także niepotrzebnie eliminować produkty z jadłospisu naszego malucha. Pomiędzy 1 a 2 rokiem życia dzieci w swoich wyborach kierują się przede wszystkim wyglądem posiłków. W 2 roku życia często odrzucają preferowane dotychczas przez siebie produkty właśnie ze względu na ich nieatrakcyjność wizualną. W tym okresie u części dzieci rozwija się również neofobia – niechęć przed poznawaniem nowych produktów.
NEOFOBIA
Neofobia prawdopodobnie jest również ewolucyjną adaptacją organizmu. W tym czasie dziecko staje się coraz bardziej samodzielne, więc ma je to ochronić przed sięgnięciem po potencjalnie niebezpieczne dla niego produkty.
Choć z pewnych względów ma to sens, niewątpliwie jest to dużym utrudnieniem dla rodziców i opiekunów. Neofobia objawia się nie tylko niechęcią do tego co nowe, dzieci często grymaszą i marudzą podczas posiłków, które wcześniej zjadły z chęcią. Okres ten trwa zwykle pomiędzy 2 a 6 rokiem życia dziecka.
Co możemy zrobić? Pozwolić dziecku poznać i polubić jak najwcześniej te smaki, które są dla niego dobre. Smaki poznane jeszcze w okresie płodowym oraz później z mlekiem matki pomogą ukształtować preferencje dziecka na późniejsze lata. To kolejny argument na to, że dieta przyszłej mamy i mamy karmiącej piersią wpływa na jej dziecko.
POZNAWANIE SMAKÓW A KARMIENIE PIERSIĄ
Mleko matki stymuluje zmysły dziecka, ponieważ dostarcza wielu doznań smakowych i zapachowych. Zawiera słodką laktozę, glutaminiany będące nośnikami smaku umami (określanego również jako „smaczny”), słony sód i gorzki mocznik. Smak i zapach mleka jest zmienny na różnych etapach karmienia piersią i zależny od diety matki.
Zauważono, że dzieci karmione piersią chętniej akceptują nowe produkty w późniejszym okresie życia, mają mniejsze obawy przed spożywaniem nieznanych posiłków i są mniej wybredne.
Wyniki licznych badań dowodzą również, że im dłużej dziecko było karmione piersią, tym bardziej jest zróżnicowana jego dieta w wieku 2-3 lat. Nie oznacza to jednak, że dzieci karmione sztucznie nie mogą dogonić swoich rówieśników w tej kwestii. Zaobserwowano, że częste podawanie im nowych produktów pomaga zniwelować te różnice.
Interesują Cię inne artykuły dotyczące tej tematyki? Kliknij tutaj, postaram się sprostać Twoim oczekiwaniom.
- Łukasik R., Woś H.: Różne formy kontaktu rodziców z dzieckiem przed narodzeniem. Problemy Pielęgniarstwa 2013, 21, 1, 137-140
- Roztocka A., Bręborowicz G.H.: Ocena ośrodkowego układu nerwowego płodu. Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia 2013, 6, 4, 192-203
- Socha J., Stolarczyk A., Socha P.: Zachowania żywieniowe – od genetyki do środowiska społeczno-kulturowego. Nowa Pediatria 2002, 3, 212-217
- Toporowska-Kowalska E., Funkowicz M.: Kształtowanie preferencji smakowych we wczesnym okresie życia. Standardy Medyczne Pediatria, 2015, 12, 689-697
Zdjęcie główne od freepik – pl.freepik.com