Współczesne społeczeństwa borykają się coraz częściej ze zbyt dużym spożyciem cholesterolu w diecie, co przyczynia się do rozwoju licznych chorób. Jest to poważny problem, ponieważ jak szacują lekarze w samej Polsce z powodu chorób sercowo-naczyniowych umiera dziennie ponad 450 osób (dane GUS z 2018). Dlatego tak nieodzowna jest właściwa dieta zarówno w profilaktyce, jak i leczeniu chorób cywilizacyjnych. Nauka dostarcza nam coraz więcej informacji o tym jak zapobiegać wielu chorobom i jak zdrowo się odżywiać. Właśnie dzięki licznym badaniom odkryto fitosterole i ich prozdrowotne właściwości. Są to związki wytwarzane wyłącznie przez rośliny, ze względu na budowę biochemiczną wyróżniamy sterole i stanole.
DZIAŁANIE FITOSTEROLII W PREWENCJI CHORÓB SERCOWO-NACZYNIOWYCH
Pod względem funkcjonalnym i strukturalnym fitosterole przypominają cholesterol. Dzięki tym podobieństwom mogą z nim konkurować w procesach wchłaniania zachodzących w naszych jelitach, ale również przyczyniać się do wydalania cholesterolu przez hepatocyty (komórki wątrobowe) oraz enterocyty (komórki budujące ściany jelita cienkiego) do przewodu pokarmowego.
Szacuje się, że mogą one zmniejszać przyswajanie cholesterolu o około 10-45%. Co ciekawe wpływają jedynie na cholesterol całkowity i LDL, nie oddziałując w żaden sposób na „dobry cholesterol” HDL. Badania przeprowadzone z użyciem fitosteroli dowodzą, że ich obecność pomaga obniżyć stężenie cholesterolu całkowitego o 7-10%, zaś LDL o 10-15%.
Fitosterole są skuteczne nie tylko w prewencji chorób dietozależnych, jak miażdżyca, czy choroba niedokrwienna serca, wpływają również efektywnie na obniżenie poziomu cholesterolu w surowicy krwi.
STEROLE I STANOLE ROŚLINNE A CHOROBY NOWOTWOROWE
Jak dowodzą badania fitosterole działają wielokierunkowo w profilaktyce nowotworów, zwłaszcza piersi, płuc, przewodu pokarmowego i pęcherza moczowego. Jednak mogą mieć również znaczenie w leczeniu samej choroby.
Jeden z popularniej występujących fitosteroli, β-sitosterol wpływa na zahamowanie wzrostu komórek raka piersi linii MCF-7 i MDA-MB-231, zapobiega również powstawaniu przerzutów tego ostatniego. Przyjmuje się, że fitosterole mogą odgrywać ważną rolę w regulacji procesu apoptozy (programowanej śmierci komórek). Która z kolei jest istotna w rozwoju i przebiegu nowotworów. Wykorzystanie fitosteroli w leczeniu choroby nowotworowej nadal wymaga jednak wielu badań.
ZALECENIA I ŹRÓDŁA FITOSTEROLI
Aby spodziewać się prozdrowotnego efektu, zaleca się spożywać 2-3 g fitosteroli dziennie. W produktach spożywanych przez nas na co dzień ich ilość nie jest niestety wystarczająca, aby wywołać pożądany efekt. Najlepszym naturalnym źródłem są oleje roślinne, przykładowo 100 g oleju rzepakowego dostarcza średnio 600-800 mg fitosteroli. Dlatego też zaleca się spożywanie produktów w nie wzbogacanych. Głównie są to margaryny i jogurty rekomendowane osobom chorującym na choroby dietozależne.
Innymi naturalnymi źródłami fitosteroli poza olejem rzepakowym są olej sojowy, arachidowy, oliwa z oliwek, olej z pestek czarnej porzeczki, z nasion chia, czy z zarodków pszennych.
BEZPIECZEŃSTWO STOSOWANIA FITOSTEROLI
O ile fitosterole występujące naturalnie w żywności nie są dla nas groźne i będą wpływać pozytywnie na zdrowie, o tyle przyjmując je z produktów w nie wzbogacanych powinniśmy zachować rozwagę.
Dlaczego?
Fitosterole dodawane do żywności pozyskuje się głównie z dwóch źródeł. Z oleju talowego będącego produktem ubocznym w produkcji papieru oraz z kondensatu podezodoryzacyjnego powstającego po rafinacji olejów roślinnych. Tak pozyskane fitosterole poddaje są licznym procesom chemicznym, w których może dojść do ich utlenienia i powstania oksyfitosteroli, mających właściwości toksyczne. Dlatego szczególną ostrożność zaleca się podczas spożywania produktów wzbogacanych w fitosterole przez kobiety w ciąży, karmiące piersią i małe dzieci.
Pomijając ryzyko utlenienia fitosteroli, spożywanie ich w dużych ilościach nie jest wskazane u osób chorujących na sitosterolemię.
Jesteś zainteresowana/y innymi moimi artykułami dotyczącymi zdrowego odżywiania? Znajdziesz je tutaj
- Frelich A.: Przegląd produktów bogatych w sterole/stanole roślinne. Współczesna dietetyka 2017, 11, 71-74
- Parol D., Mamcarz A.: Diety roślinne w kontekście chorób układu sercowo-naczyniowego. Folia Cardiologica 2015, 10, 2, 92-99
- Przysławski J., Stelmach M.: Rola i znaczenie steroli roślinnych w żywieniu człowieka. Bromatologia i Chemia Toksykologiczna 2009, XLII, 1, 1-9
- Rudzińska M., Przybylski R.: Rola tłuszczu w żywieniu człowieka. Medycyna Rodzinna 2019, 22, 4, 182-188
- Dąbrowski G., Konopka I.Z.: Związki biologicznie aktywne obecne w bioolejach roślinnych. Journal of Education, Health and Sport 2016, 6, 7, 301-308
- Chmielewska M., Tys J., Petkowicz J., Petkowicz B.: Żywność – po pierwsze nie szkodzić. Acta Agroph 2018, 25, 1, 17-34
- Półroczniak A., Rubiś B., Rybczyńska M.: Molekularne podstawy komplementacji diety fitosterolami w aspekcie zachorowalności i leczenia raka. Współczesna Onkologia 2008, 12, 10, 447-451
Źródło zdjęcia Freepik